صندوق درآمد ثابت یکی از انواع صندوقهای سرمایهگذاری است که عمدتاً منابع مالی جذبشده را در داراییهایی با ریسک پایین و درآمد ثابت مانند اوراق مشارکت، اوراق خزانه، سپردههای بانکی و در برخی موارد سهام با ریسک پایین سرمایهگذاری میکند. هدف اصلی این صندوقها، ایجاد بازدهی نسبتا ثابت و پیشبینیپذیر برای سرمایهگذاران است و برای افرادی مناسب است که به دنبال ریسک کمتر و درآمد مطمئن هستند.
ترکیب داراییها
مطابق با اساسنامه صندوقهای سرمایهگذاری با اوراق درآمد ثابت، این صندوقها مجاز به سرمایهگذاری در داراییهای زیر می باشند.
۱. سرمايهگذاري در انواع اوراق بهادار از جمله اوراق با درآمد ثابت
۲. سپردهها و گواهیهای سپردۀ بانکی
۳. سهام و حق تقدم سهام پذیرفتهشده در بورس تهران و فرابورس ایران
۴. گواهی سپرده کالایی
۵. مشارکت در تعهد پذیرهنویسی یا تعهد خرید اوراق بهادار با درآمد ثابت
حد نصاب دارایی
صندوقهای درآمد ثابت از منظر حدنصاب داراییها به صندوقهای درآمد ثابت نوع اول و دوم تقسیم میشوند. حد نصاب این صندوقها در جدول زیر آمده است. این درصدها توسط سازمان بورس منتشر میشود و چنانچه تغییر در آن توسط قانونگذار اعمال گردد در قسمت ابلاغیه های سازمان اعلام می گردد.
انواع صندوقهای درآمد ثابت
انواع صندوق بر اساس نحوه خرید و فروش
صندوقهای درآمد ثابت از منظر نحوه خرید و فروش به دو نوع صدور و ابطالی و قابل معامله ETF در تابلو بورس تقسیم میشوند.
▪ صدور و ابطالی: خرید و فروش از طریق سایت صندوق
▪ ETF: خرید و فروش از طریق تابلو بورس
انواع صندوق بر اساس تقسیم سود
برخی از صندوق های درآمد ثابت سود خود را در فواصل مختلف زمانی مثلا ماهانه تقسیم میکنند ولی برخی دیگر این سود را تقسیم نمی کنند و با سرمایه گذاری مجدد، ارزش واحدهای صندوق را افزایش میدهند.
مزایای صندوق های درآمد ثابت
▪ ریسک کم
داراییهای این صندوقها عمدتاً شامل اوراق بدهی دولتی و شرکتی و همینطور سپردههای بانکی است، بنابراین نوسان سرمایه در این صندوقها نسبت به بازار سهام بسیار کمتر است و احتمال زیان جدی برای سرمایهگذار پایین است. در این رابطه مقاله چرا صندوقهای درآمد ثابت برای سرمایهگذاری کمریسک ایدهآلاند؟ را مطالعه کنید.
▪ دریافت درآمد ثابت و منظم
اغلب صندوقهای درآمد ثابت سود را به طور ماهانه یا سه ماهه به سرمایهگذار پرداخت میکنند و درآمد آنها تا حد زیادی قابل پیشبینی است. این ویژگی برای افرادی که به دنبال جریان نقدی منظم هستند، بسیار جذاب است.
▪ نقدشوندگی بالا
فرایند صدور و ابطال واحدهای این صندوقها معمولاً بسیار ساده و سریع است. معمولاً میتوان در همان روز یا نهایتاً یکی دو روز کاری، سرمایه را به وجه نقد تبدیل کرد.
▪ امکان سرمایهگذاری با مبالغ پایین
برای ورود به اکثر صندوقهای درآمد ثابت نیاز به سرمایه اولیه زیادی نیست و حتی با مبالغ کوچک هم میتوان سرمایهگذاری کرد.
▪ مدیریت حرفهای داراییها
صندوقها توسط تیمهای متخصص مدیریت میشوند که داراییها را بر اساس اصول حرفهای و تحلیل بازار انتخاب میکنند.
▪ تنوعبخشی غیرمستقیم
با خرید واحد صندوق، سرمایه شما به طور غیرمستقیم بین چندین نوع دارایی مختلف و کمریسک پخش میشود و همین موضوع ریسک شما را کمتر میکند.
معایب صندوق های درآمد ثابت
▪ بازده محدود
سود این صندوقها معمولاً پایینتر از بازار سهام یا صندوقهای سهامی است، بنابراین اگر دنبال سودهای بالا هستید این گزینه ممکن است مناسب شما نباشد.
▪ تاثیرپذیری از نرخ سود بانکی
در صورت کاهش نرخ بهره بانکی و نرخ اوراق، بازدهی این صندوقها نیز کاهش پیدا میکند.
▪ ریسک نرخ بهره (Interest Rate Risk):
یکی از معایب مهم صندوقهای درآمد ثابت به شمار میرود و دانستن آن برای ارزیابی بهتر این صندوقها ضروری است.
ریسک نرخ بهره به این معناست که با تغییر نرخ بهره (سپردههای بانکی، اوراق بدهی و …) در اقتصاد، ارزش داراییهای صندوق و سودآوری آن میتواند دچار تغییر شود.
زمانی که نرخ بهره افزایش پیدا میکند، قیمت اوراق بدهی که صندوق نگهداری میکند معمولاً کاهش مییابد، بنابراین ارزش واحدهای صندوق کاهش پیدا میکند یا سودآوری آن تحت فشار قرار میگیرد.
به همین ترتیب، اگر نرخ بهره کاهش پیدا کند، قیمت اوراق افزایشی میشود و بازده صندوق ممکن است بالاتر برود، اما اگر بخش مهم سود صندوق وابسته به سود سپردههای بانکی باشد و بانکها نرخ را پایین بیاورند، سود صندوق کاهش مییابد. برای توضیح بیشتر در ادامه نرخ بهره بدون ریسک را توضیح می دهیم.
نرخ بهره بدون ریسک چیست؟
وقتی دولت نیاز به پول دارد (مثلاً برای جبران کسری بودجه، انجام پروژههای عمرانی، یا پرداخت بدهی پیمانکاران)، به جای چاپ پول و ایجاد تورم، از ابزار فروش اوراق قرضه یا اوراق بدهی استفاده میکند. یعنی دولت به مردم، بانکها یا شرکتها اوراقی (برگههایی) را میفروشد که تعهد میدهد در آینده مبلغ مشخصی را به آنها پرداخت کند. با توجه به آنکه دولتها توانایی بازپرداخت بدهی خود را دارند، این اوراق بدون ریسک میباشد.
در ایران، اوراق دولتی به چند دسته تقسیم میشوند:
۱. اوراق خزانه اسلامی (اخزا)
▪ بدون پرداخت سود دورهای، دولت متعهد میشود در زمان سررسید اوراق، اصل مبلغ را یکجا به خریدار بدهد.
▪ نرخ سود یا بازده اوراق از اختلاف قیمت خرید و مبلغ اسمی به دست میآید.
۲. اوراق مشارکت دولتی
▪ اوراقی که دولت برای تأمین مالی پروژههای عمرانی یا خاص میفروشد و معمولاً سود دورهای مشخص دارند (مثلاً هر سه ماه یک بار سود میپردازد).
▪ مدت اوراق معمولاً بین ۲ تا ۵ سال است و نرخ سود مشخص (مثلاً ۱۸٪ تا ۲۳٪) دارند.
۳. اوراق اسلامی جدید (مانند اوراق سلف موازی استاندارد)
▪ عمدتاً برای تأمین مالی کالاهای اساسی یا پروژههای خاص طراحی میشوند.
همانطور که در نمودار فوق مشاهده میکنید نرخ بهره بدون ریسک از نرخ سپرده بانکی همواره بالاتر بوده است. لذا صندوق های درآمد ثابت با ترکیب پرتفوی بهینه می توانند سودآوری بیشتری نسبت به سپرده بانکی داشته باشند.
چگونه ترکیب دارایی هر صندوق را بررسی کنیم؟
با مراجعه به سایت صندوق موردنظر، در پایین سایت قسمت ترکیب داراییها، ترکیب دارایی صندوق درآمد ثابت قابل مشاهده است.
همچنین با مراجعه به سامانه کدال میتوان صورت وضعیت پرتفوی ماهانه صندوق درآمد ثابت را به صورت اکسل دانلود کرده و ترکیب دارایی صندوق را از این طریق به صورت دقیق بررسی نمایید.
اکسل دانلود شده مطابق جدول زیر تمامی دارایی های صندوق را نشان می دهد.
چگونه بهترین صندوق درآمد ثابت را پیدا کنیم؟
سایت فیپیران یکی از بهترین ابزارها برای بررسی و مقایسه صندوقهاست و اطلاعات کامل و بهروز درباره همه صندوقهای فعال ایران دارد.
در سایت فیپیران اصلیترین ویژگیها و اطلاعات صندوقهای درآمد ثابت به شرح زیر قابل مشاهده است:
▪ بازدهی (ماهانه، سهماه، ششماه، یکسال، از ابتدا)
▪ حجم دارایی (NAV)
▪ قیمت صدور و ابطال
▪ دوره پرداخت سود
▪ مدیر صندوق
▪ نوع صندوق (ETF / صدور و ابطال)
هر سرمایهگذار برای انتخاب صندوق درآمد ثابت مناسب خود باید نکات زیر را مورد توجه قرار دهد:
▪ بررسی پایداری سود در ماههای مختلف
▪ انتخاب نوع صندوق متناسب با روش خرید (ETF یا صدور/ابطالی)
▪ توجه به دوره تقسیم سود در صورت نیاز به درآمد ماهانه
▪ برای سرمایهگذاری بیش از ۵ میلیارد تومان، بررسی حجم معاملات و NAV صندوق ضروری است.
اگر سرمایهگذاری شما بیش از ۵ میلیارد تومان است، میتوانید برای مدیریت بهینه داراییهای خود با سبدگردان آبنوس مشورت کنید.