ورود به بازار سرمایه بدون داشتن شناسه رسمی ممکن نیست. این شناسه که به نام «کد بورسی» شناخته می‌شود، نقطه آغاز فعالیت هر فرد در بازار بورس است. کد بورسی نقش کلیدی در شناسایی، مدیریت، و پیگیری دارایی‌های سرمایه‌گذاران ایفا می‌کند.
در این مقاله، ضمن بررسی فلسفه وجودی کد بورسی، به ضرورت داشتن آن، مراحل دقیق دریافت، تفاوت آن با سایر کدهای معاملاتی و نکات کاربردی مربوط به آن خواهیم پرداخت.
فلسفه وجود کد بورسی
بازار سرمایه به‌عنوان یک نظام مالی مبتنی بر شفافیت، نیازمند سازوکارهایی برای شناسایی دقیق و انحصاری هر سرمایه‌گذار است. کد بورسی به‌عنوان شناسه‌ای یکتا، جایگاه همانند «کد ملی» برای اشخاص در بستر بورس دارد.
صدور کد بورسی دلایل مشخصی دارد:
▪ جلوگیری از فعالیت ناشناس یا مخدوش در بازار
▪ ثبت دقیق سوابق مالی و معاملاتی
▪ تخصیص صحیح سود، سهام جایزه، حق تقدم و سایر منافع
▪ مدیریت ریسک و نظارت قانونی بر معاملات
▪ فراهم کردن زیرساخت گزارش‌دهی دقیق برای نهادهای نظارتی
به بیان ساده، هیچ فردی بدون دریافت کد بورسی نمی‌تواند به‌طور قانونی در بازار سرمایه فعالیت داشته باشد.
تعریف کد بورسی
کد بورسی (که با عناوینی مانند کد سهام‌داری یا شناسه معاملاتی نیز شناخته می‌شود)، کدی یکتا است که برای هر سرمایه‌گذار حقیقی یا حقوقی توسط سازمان بورس صادر می‌شود.
ساختار کد بورسی معمولاً شامل ترکیبی از سه حرف فارسی (غالباً بخشی از نام خانوادگی) و پنج رقم عددی تصادفی است؛ به‌عنوان مثال: «رضا12345». این کد در سامانه معاملات بورس به نام شخص ثبت می‌شود و برای همیشه متعلق به همان فرد باقی می‌ماند.
تفاوت کد بورسی با کد معاملاتی کارگزاری
نکته‌ای که گاه باعث سردرگمی افراد تازه‌وارد می‌شود، تفاوت میان کد بورسی و کد معاملاتی کارگزاری است:
▪ کد بورسی: شناسه ثابت و رسمی که توسط سازمان بورس صادر می‌شود؛ برای شناسایی سرمایه‌گذار در همه سامانه‌ها
▪ کد معاملاتی کارگزاری: نام کاربری یا دسترسی اختصاصی فرد در کارگزاری خاص جهت ورود به سامانه معاملاتی آن کارگزاری
بنابراین، فرد می‌تواند فقط یک کد بورسی داشته باشد اما در عین حال در چند کارگزاری مختلف ثبت‌نام کند و از هرکدام دسترسی معاملاتی جداگانه داشته باشد.
چرا باید کد بورسی داشته باشیم؟
کد بورسی تنها یک ابزار ثبت هویت نیست؛ بلکه کلید ورود به مجموعه گسترده‌ای از خدمات بازار سرمایه محسوب می‌شود:
▪ امکان خرید و فروش سهام در بورس و فرابورس
▪ ثبت مالکیت رسمی سهام و دارایی‌ها
▪ شرکت در عرضه‌های اولیه، صندوق‌ها و سبدهای سرمایه‌گذاری
▪ دریافت سود مجامع و سهام جایزه
▪ استفاده از خدمات سایر نهادهای مالی مانند سبدگردان‌ها، صندوق‌ها، شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری و…
▪ ارائه گزارش‌های مالیاتی، نظارتی و قانونی دقیق
مراحل دریافت کد بورسی
۱. ثبت‌نام در سامانه سجام
نخستین گام برای ورود به بازار سرمایه، ثبت‌نام در سامانه سجام (sejam.ir) است. این سامانه زیرنظر شرکت سپرده‌گذاری مرکزی فعالیت می‌کند و اطلاعات هویتی، بانکی، ارتباطی و شغلی افراد را جمع‌آوری می‌کند.
پس از ثبت‌نام اولیه و پرداخت هزینه مربوطه، یک کد پیگیری ۱۰ رقمی برای ادامه مراحل به متقاضی ارائه می‌شود.
۲. احراز هویت سجام
مرحله بعد، احراز هویت متقاضی در سجام است که به دو صورت امکان‌پذیر است:
▪ حضوری: مراجعه به دفاتر پیشخوان منتخب یا شعب کارگزاری‌ها
▪ غیرحضوری: از طریق اپلیکیشن‌های احراز هویت یا سامانه‌های مربوطه با ارسال عکس، ویدیو و مدارک شناسایی
در این مرحله، تطابق اطلاعات هویتی با داده‌های ثبت شده در سجام انجام می‌شود.
۳. انتخاب کارگزاری
پس از تکمیل احراز هویت، متقاضی باید یک کارگزاری دارای مجوز از سازمان بورس را انتخاب کند تا از طریق آن به بازار سرمایه متصل شود.
ثبت‌نام در کارگزاری شامل تکمیل فرم‌های ثبت‌نام، ارائه تصویر کارت ملی و شناسنامه، اطلاعات شغلی، شماره حساب بانکی و… است.
۴. صدور کد بورسی
در صورت تکمیل مراحل فوق، کد بورسی ظرف ۱ تا ۲ روز کاری از سوی شرکت سپرده‌گذاری مرکزی صادر شده و از طریق پیامک یا پنل کارگزاری به فرد اطلاع‌رسانی می‌شود. این کد از آن پس، شناسه دائمی شخص در تمامی معاملات بورسی خواهد بود.
نکات تکمیلی مهم
▪ اشخاص زیر ۱۸ سال
کودکان و نوجوانان نیز می‌توانند کد بورسی دریافت کنند، اما فرآیند ثبت‌نام آن‌ها توسط ولی یا قیم قانونی انجام می‌شود و کنترل معاملات در اختیار والدین یا سرپرست قانونی خواهد بود.
▪ اصلاح اطلاعات نادرست
در صورتی‌که اطلاعات واردشده در سجام (مانند شماره حساب یا شماره تماس) اشتباه باشد، امکان اصلاح آن از طریق همان سامانه یا کارگزاری مربوطه فراهم است.
▪ هزینه‌ها
هزینه ثبت‌نام در سجام ثابت است (در حال حاضر حدود ۱۰ هزار تومان). برخی کارگزاری‌ها نیز ممکن است هزینه‌ای برای ارائه خدمات احراز هویت یا صدور کد آنلاین دریافت کنند، ولی اکثر آن‌ها رایگان هستند.
▪ امنیت کد بورسی
کد بورسی باید محرمانه باقی بماند و از ارائه آن به اشخاص متفرقه خودداری شود، چرا که دسترسی به سامانه معاملات، امکان سوء‌استفاده از دارایی‌ها را فراهم می‌کند.
جمع‌بندی
کد بورسی، نخستین و اساسی‌ترین ابزار شناسایی و فعالیت در بازار سرمایه است. بدون آن، هیچ‌گونه خرید و فروشی امکان‌پذیر نخواهد بود. این کد که با ثبت‌نام در سجام، احراز هویت و انتخاب کارگزاری صادر می‌شود، تمام فعالیت‌های مالی و حقوقی شما را در بازار بورس به‌صورت رسمی ثبت و ضبط می‌کند.
برای ورود هوشمندانه و مطمئن به بازار سرمایه، دریافت کد بورسی گام اول و الزامی است.
