تورم یکی از مهمترین چالشهای اقتصاد کلان است که با کاهش قدرت خرید خانوارها و افت ارزش پول ملی، آثار گستردهای بر رفتار سرمایهگذاران دارد. در شرایط تورمی، حفظ و رشد دارایی نیازمند تصمیمات هوشمندانه و تخصیص منابع در بازارهایی است که بازده آنها همجهت یا فراتر از نرخ تورم حرکت میکند. این مقاله به بررسی سازوکار تأثیر تورم، چرخه واکنش بازارهای دارایی در ایران و گزینههای مناسب سرمایهگذاری در دورههای تورمی میپردازد.
تورم و تأثیر آن بر سرمایهگذاری
تورم به معنای افزایش عمومی سطح قیمتهاست. هنگامی که نرخ تورم از نرخ سود بانکی فراتر رود، ارزش پول نقد کاهش یافته و پسانداز فاقد بهرهی کافی دچار افت قدرت خرید میشود. در چنین فضایی، سرمایهگذاری در داراییهای واقعی نظیر سهام، طلا، ارز، و مسکن اهمیت ویژهای مییابد.
رابطه تورم و سرمایهگذاری:
▪ کاهش ارزش پول ملی و قدرت خرید
▪ رشد قیمت داراییهای واقعی
▪ افزایش بیثباتی در فضای کسبوکار و تصمیمگیری مالی
ترتیب واکنش بازارها به تورم در اقتصاد ایران
بازارهای داخلی همواره روند رونق و رکود خود را بر پایهی کشش تقاضا، اندازه بازار و نوع کالا یا دارایی طی میکنند. تجربهی تاریخی نشان میدهد که با افزایش تورم و کاهش ارزش ریال در برابر ارزهای خارجی (بهویژه دلار آمریکا) ابتدا نرخ دلار رشد میکند، سپس افزایش نرخ دلار منجر به افزایش بهای طلا شده و در ادامه این رشد قیمتی با تأخیر زمانی به بازارهای دیگر سرایت میکند؛ در برخی دورهها حتی ممکن است پیش از تکمیل سیکل تورمی در بین بازارها، دور جدیدی از رشد دلار آغاز شود که سیکل تازهای از تورم را رقم بزند.
توالی انتقال تورم در ایران بهطور معمول چنین است:
دلار >>> طلا >>> خودرو >>> مسکن >>> کالاهای مصرفی >>> بورس >>> خدمات
نمودار زیر روند بازدهی بازارهای موازی از سال ۱۳۹۴ نشان میدهد، همانطور که مشاهده می کنید در مقاطعی نمودار یک بازار (برای نمونه شاخص کل) بالاتر از سایرین بوده؛ در حال حاضر اثر تورم بر دلار و طلا منعکس شده است ولی بازارهای دیگر افزایش قیمت خود را بهطور کامل تجربه نکردهاند. البته فاصله زمانی برای انتقال اثر تورمی ممکن است چند سال طول بکشد و می تواند بسته به نوع بازار، میزان مداخله دولت در قیمتگذاری و شدت بیثباتیهای سیاسی-اقتصادی متفاوت شود. بهصورت کلی در دورههای با ثبات سیاسی-اقتصادی، بورس پیشتاز بازدهی بوده و پس از آن مسکن بیشترین رشد را به همراه داشته است. در چند سال اخیر به دلیل وضعیت اقتصادی و با سیاست های مداخله گرانه دولت و بانک مرکزی مانند بالا نگه داشتن نرخ بهره و فروش بی رویه اوراق دولتی برای تامین کسری بودجه، قطعی برق و گاز شرکت ها به دلیل ناترازی انرژی در فصول تابستان و زمستان ، افزایش نرخ انرژی و چند نرخی بودن ارز برای شرکت ها و تسعیر ارز عمدتا با نرخ دستوری پایین و … باعث کاهش سودآوری شرکت ها و عدم رشد بازار سرمایه و بهرهمند نشدن شرکت ها از افزایش نرخ دلار شده است.
بهترین گزینههای سرمایهگذاری در دوران تورم
▪ سهام
در بازار سهام، ارزش شرکتها بر پایه داراییهای واقعی آنها رشد میکند و علاوه بر پوشش اثر تورم، بازدهی مضاعفی ناشی از سودآوری فعالیتهای تولیدی و عملیاتی ایجاد مینماید. بهصورت کلی با توجه به داده های تاریخی بازار بورس بیشترین بازدهی واقعی را داشته و پس از آن، بازار مسکن و سپس طلا بالاترین رشد ارزش را تجربه کرده است.
▪ مسکن
دارایی فیزیکی و ضدتورمی است که بهصورت همزمان امکان افزایش ارزش و کسب درآمد از اجاره دارد. رشد قیمت آن معمولاً بعد از طلا و دلار رخ میدهد.
▪ طلا و فلزات گرانبها
در قالب طلا، سکه یا صندوقهای طلا، ابزار کلاسیک حفظ ارزش سرمایهاند. در ایران طلا همجهت با افزایش نرخ دلار و انس جهانی حرکت میکند و در بلندمدت بازدهی مثبت ارائه میدهد.
▪ اوراق تورممحور
اوراقی که سود آنها منطبق با نرخ تورم تعدیل میشود، راهی کمریسک برای حفظ قدرت خرید است ؛ البته این اوراق در حال حاضر در ایران وجود ندارد.
▪ ارزهای دیجیتال (با احتیاط)
رمزارزهایی مانند بیتکوین گاه به عنوان طلای دیجیتال عمل میکنند، اما نوسان بسیار بالا و نبود ضمانتهای نهادی، سرمایهگذاری در آنها را صرفاً برای بخش کوچکی از پرتفوی توجیهپذیر میکند.
راهکارهای کلیدی برای سرمایهگذاری در تورم
▪ تنوعبخشی سبد سرمایهگذاری
▪ تمرکز بر داراییهای واقعی
▪ پرهیز از نگهداری نقدینگی بلندمدت
▪ رصد مستمر شاخصهای اقتصاد کلان و بازار ارز
نتیجهگیری
چرخههای تورمی ایران نشان میدهد که تأثیر تورم بهصورت تدریجی میان بازارها منتشر میشود؛ اما در بلند مدت بازدهی برخی بازار ها به مراتب بیشتر است بنابراین سرمایه گذار بهتر است قبل از سرمایهگذاری، با یک مشاور مالی مشورت کند تا بر اساس شرایط شخصی خود و شرایط بازارها بهترین تصمیم را بگیرید.
